چشم‌انداز اقتصاد ایران پس از اجرای توافق هسته‌ای بین ایران و ایالات متحده، اتحادیه اروپا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلستان در ژانویه ۲۰۱۶ و سبک شدن تحریم‌های بین‌المللی متعاقب این توافق، توجه زیادی را به خود جلب می‌کند. نمایندگان دولتی و تجاری متعددی به تهران و شهرهای دیگر ایران سفر نموده‌اند تا فرصت‌های احتمالی را بررسی و توافقات تجاری را امضا نمایند. ایران برای سالهای متمادی از روند جهانی شدن که پشتیبان رشد در سرتاسر دنیا است، کنار گذاشت شده بود. با لغو برخی از تحریم‌ها، این کشور در حال حاضر فرصت ارتباط مجدد با اقتصاد جهانی را دارد، اما سوالات زیادی همچنان باقی مانده است.
بزرگی این فرصت برای ایران و اقتصاد جهانی چقدر است؟
شرکت‌های ایرانی و بین‌المللی چگونه میتوانند از این فرصت‌ها استفاده کنند؟
چه ابزارهایی باید اتخاذ شوند تا به ایران در ورود به این عصر جدید شکوفایی کمک کنند؟
این گزارش و پیش بینی موسسه جهانی مکینزی در مورد نقاط قوت و چالش‌های اقتصادی ایران و پتانسیل‌های آن طی دو دهه آینده تا سال ۲۰۳۵ بحث می‌کند. این ثمره چندین ماه تحقیقات عمیق از جمله بررسی بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران از نفت و گاز تا کالاهای مصرفی روزانه، کشاورزی و فناوری اطلاعات و ارتباطات است. ما به این نتیجه رسیده‌ایم که ایران پتانسیل افزودن یک تریلیون دلار به تولید ناخالص داخلی و ایجاد ۹میلیون شغل جدید را تا سال ۲۰۳۵ دارد. تحقق این پتانسیل مستلزم بسترسازی عوامل کلیدی رشد سریع، شامل اقداماتی برای افزایش جذابیت کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی، تضمین ثبات اقتصاد کلان، تقویت و تعمیق نظام مالی و ارتباط بین‌المللی آن، افزایش بهره‌وری و ارتقای زیر ساخت‌های صنعتی است.
بنابه پیش بینی موسسه جهانی مکینزی در بهترین حالت سالانه ۴۵۰ هزار شغل ایجاد خواهد شد. کارشناسان مک کینزی معتقدند که چنین رشدی مستلزم سرمایه گذاری ۳٫۵ تریلیون دلاری در ۲۰سال و به عبارت دیگر سرمایه گذاری ۱۵۰ میلیارد دلاری در هر سال است.
با خروج از دوران تحریم ها ایران قادر خواهد بود رشد آینده خود را بر مبنای شش توانمندی اصلی پایه‌ریزی کند. اقتصاد متنوع، سطح بالای تحصیلات علمی، طبقه مصرف کننده در حال رشد، درجه بالای شهرنشینی، فرهنگ ریشه دار کارآفرینی و موقعیت جغرافیایی ایران بین شرق و غرب می توانند به ارتباط مجدد این کشور با اقتصاد جهانی و چشم‌انداز آینده آن کمک کنند.
بنا به این گزارش، ذخایر عظیم نفت و گاز ایران، محرک های اساسی برای رشد اقتصادی هستند، اما ایران دارای بخش‌های متعدد دیگری نیز هست که پتانسیل کمک به رشد تولید ناخالص داخلی و اشتغال را دارند.
اینها سایر صنایع مبنی بر منابع همچون پتروشیمی و معدن، بخش هایی همچون خودروسازی، کالای مصرفی روزانه و گردشگری که توانایی رقابت بین المللی را دارند، فناوری اطلاعات و ارتباطات، بانکداری و بیمه و خدمات حرفه ای برای تبدیل ایران به یک اقتصاد دانش بنیان ضروری هستند و صنایع مرتبط با زیرساخت همچون حمل و نقل، خدمات عمومی و ساختمان که زمینه ساز رشد هستند را شامل می شوند.
بنا به پیش بینی مک کینزی، ایران برای رشد یک تریلیون دلاری و ایجاد ۹ میلیون شغل تا سال ۲۰۳۵، به بهبود بهره‌وری و ارتقای زیرساخت های صنعتی به گونه ای که اقتصاد بهتر بتواند سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی، فناوری‌های نو و روش‌های نوین مدیریت را جذب و جلب کند، یک نظام مالی که به طور کارا، پس اندازها را به سمت سرمایه گذاری مولد هدایت کند و به خوبی با نظام‌های بین‌المللی ارتباط برقرار کند، یک بازار نیروی کار با انعطاف پذیری بیشتر و مهارت‌های کاری و مشارکت بالاتر نیروی کار و یک محیط کسب‌و‌کار که مشوق رقابت و نوآوری پویاتر باشد، شفافیت، حاکمیت قانون، حاکمیت شرکتی و سرعت اصلاحات نیاز دارد.
*ایران بزرگترین بازار خودرو در منا
در پیش بینی مک کینزی، به توسعه صنایع رقابتی در سطح بین‌المللی با پتانسیل صادرات اشاره شده است.
بنا به اعلام مک کینزی، با وجود بازار داخلی بزرگ، ایران در اکثر بخش‌های صنعتی همچون خودرو و کالاهای مصرفی روزانه خودکفا شده و برخی از این صنایع می توانند در سطح بین المللی قابل رقابت باشند.
این امر مستلزم تلاش چشمگیر برای بهبود بهره وری و کارایی و کاهش تدریجی موانع و تعرفه‌های حامی تولید کنندگان داخلی است چرا که وجود تعرفه‌های بالا، مانعی برای نوآوری، بهسازی و تبدیل آنها به صنایع رقابتی در سطح بین‌المللی محسوب می شود.
بنا به این گزارش، ایران بزرگترین بازار خودرو در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) است و هم یک تولید کننده بزرگ در این بخش است و با فروش ۱٫۱ میلیون دستگاه خودرو در سال ۲۰۱۴ بازاری بزرگ تر از بازار اسپانیا دارد.
در حال حاضر تولیدکنندگان قطعات، ۹۰ درصد تقاضای داخلی را تامین می کنند اما خودروهای تولیدی از جمله مدل های رنو و پژو نسبتا قدیمی و منسوخ هستند و نظرسنجی از مشتریان نشانگر نارضایتی قابل توجه آنها از کیفیت این محصولات است.
به علاوه کارخانه ها در سال ۲۰۱۴ کمی بیش از ۴۰ درصد از ظرفیت تولید خود بهره برداری کردند. بنابراین اگر بخش خودروی ایران بتواند از طریق افزایش بهره وری و نزدیک شدن به سطوح استانداردهای بین‌المللی رقابتی تر شود می تواند به مرکز منطقه ای تولید خودرو تبدیل شود
مک کینزی برآورد کرده که بخش خودرو بتواند ارزش افزوده ناخالص خود را از ۱۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۵۸ میلیارد دلار با نرخ ارز واقعی در سال ۲۰۳۵ افزایش دهد، سالانه بیش از ۸ درصد رشد کرده و حتی با وجود بهبود قابل توجه بهره وری ۱۸۰ هزار شغل تولیدی ایجاد کند.
این گزارش همچنین به بررسی گسترش و نوسازی زیرساخت‌ها، پرورش صنایع قابل رقابت در سطح بین‌المللی و معاملات بین‌المللی بعد از توافق هسته ای پرداخته است که متن کامل آن در فایل پی دی اف زیر قابل مشاهد است.
McKinsey Global Institute Report on Iran Economy
به گزارش مرکز تحقیقات گروه بازرگانی آرتان بیز، به نظر می رسد این گزارش بسیار خوش‌بینانه تهیه شده و مهمترین متغیر رشد تولید که رشد سرمایه گذاری است به هیچ وجه امکان تحقق سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را ندارد و حتی نیمی از این مقدار هم بعید است براحتی به دست آید.
به اعتقاد این کارشناسان، از سوی دیگر با این رویکرد خوش بینانه نیز، باز بیکاری یکی از معضلات اصلی اقتصاد کشور ما باقی خواهد ماند. چرا که در طی این دوره بیست ساله با ایجاد اشتغال سالانه ۴۵۰ هزار نفر، سالانه حدود ۱۵۰ الی ۲۰۰ هزار نفر امکان پیدا کردن شغل پیدا نمی کنند و در نتیجه در ۲۰ سال چیزی حدود ۳ میلیون بیکار به عدد فعلی بیکاران که آن هم حدود ۳ میلیون نفر است اضافه خواهد شد.