شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست؟ | مزایا و معایب شبکه لایتنینگ
شبکه لایتنینگ (Lightening Network) چیست؟
شبکه لایتنینگ یک پروتکل لایه 2 است که برای حل مشکل مقیاس‌پذیری بیت کوین در زمان انجام تراکنش‌ها طراحی شده است. ایده اولیه شبکه لایتنینگ توسط جوزف پون و تادیس ترایا در سال 2015 ارائه شد. آن دو نفر ابتدا قصد داشتند شبکه پرداخت های ارزی خارج از بیت کوین برای خرید و فروش ارز دیجیتال راه اندازی کنند. اما ایده آنها مورد استقبال همگان قرار گرفت و بر روی بیتکوین و دیگر ارزهای دیجیتل پیاده‌سازی شد. در حقیقت، لایتنینگ در یک کلام به معنی تراکنش‌های پرسرعت و بدون کارمزد بیت کوین است. شبکه لایتنینگ با ایجاد چندین کانال پرداخت، سرعت انجام تراکنش را بهبود می‌بخشد چون دیگر نیاز به ثبت تمام جزییات در بلاکچین نیست.
امروز در کافه ارز تصمیم گرفتیم شبکه لایتنینگ را مورد بررسی قرار داده و مزایا و معایب آن برای بلاک چین بیت کوین را با یکدیگر مرور کنیم، پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
شبکه لایتنینگ چیست؟
امروزه بحث خیلی از مردم بر سر این است که آیا می‌توان بیت کوین را به عنوان پول پذیرفت یا خیر؟ شبکه لایتنینگ در جهت این ایجاد شده است که بیتکوین هر چه بیشتر شبیه به یک پول واقعی شود. البته، شاید فکر کنید که استفاده از کیف پول‌های لایتنینگ و پرداخت از طریق شبکه لایتنینگ فقط به طرفداران تعصبی بیت کوین که آن را به عنوان پول پذیرفته‌اند، اختصاص دارد. در واقع، از آنجایی که این افراد در پرداخت‌های روزانه خود از بیت کوین استفاده می‌کنند ترجیح می‌دهند که تراکنش‌ها با سرعت بسیار بالایی انجام پذیرند. البته، سرمایه‌گذاران عادی هم در حال حاضر از شبکه لایتنینگ برای انجام پرداخت‌های روزمره استفاده می‌کنند بنابراین این موضوع که بیت کوین به عنوان پول رایج مورد استفاده همه قرار بگیرد اصلاض دور از ذهن نیست.
برای مثال، مقامات کشور السالوادور بیت کوین را در خرداد ماه سال 1400 به عنوان پول قانونی و رسمی کشور معرفی کردند. برخی از دیگر کشورهای امریکای لاتین نیز اخبار مشابهی را منتشر کرده‌اند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ نظیر توییتر و تسلا نیز سابقه همکاری با بیت کوین را دارند. بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال نیز شبکه لایتنینگ را بر روی پلتفرم معاملاتی خود پیاده‌سازی کرده‌اند تا کاربران برای واریز یا برداشت بیت کوین به مشکلی برخورد نکنند. همه شواهد حاکی از این است که شبکه لایتنینگ یکی از مولفه‌های جدائی‌ناپذیر بیت کوین است که همه کاربران باید با آن آشنا باشند.
همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، ایده اولیه لایتنینگ برای مقابله با مشکلات مقیاس‌پذیری بلاک چین بیت کوین به ذهن توسعه‌دهندگان آن خطور کرد. در حقیقت، مقیاس‌پذیری بزرگترین چالش و مانع پیشرفت شبکه بیت کوین است. اما مقیاس‌پذیری چیست که انقدر برای شبکه عظیم BTC مشکل ایجاد کرده است؟ در ادامه آنرا به صورت خلاصه توضیح خواهیم داد.
خیلی از کاربران معتقدند که ارزهای دیجیتال به خصوص بیت کوین آینده سیستم‌های مالی و پولی خواهند بود. البته، بیتکوین این دارایی دیجیتال که خیلی از هم از عمر آن نمی‌گذرد درگیر محبوبیت و معروفیت خود شده است. به طور کلی، طراحی شبکه بیت کوین به این شکل است که مقیاس‌پذیری فدای امنیت و تمرکززدایی شده است. فاصله بیت کوین با دیگر سیستم‌های پرداخت از لحاظ سرعت خیلی زیاد است. برای مثال، شبکه ویزا در ثانیه حدود 4000 تراکنش را پردازش می‌کند و توان پردازشی تا 65 هزار تراکنش را نیز دارد. در حالی که شبکه بیت کوین می‌تواند فقط 7 تراکنش را در ثانیه پردازش کند.
اگر بخواهیم به صورت عامیانه توضیح دهیم که مقیاس‌پذیری چیست باید بگوییم که عملکرد طبیعی و کلی شبکه نباید با افزایش تعداد کاربران و تراکنش‌ها برهم بخورد و میزان تقاضا هر چه قدر که باشد، شبکه باید از عهده مدیریت و کنترل آن بر بیاید. عدم مقیاس‌پذیری دو مشکل اساسی «سرعت و هزینه» را برای شبکه بیت کوین رقم خواهد زد.
افزایش هزینه‌های مربوط به تراکنش
شبکه بیت کوین طبق الگوریتم اجماع کار (Proof of Work) فعالیت می‌کنند. در واقع، ماینرها برای استخراج باید به یک اجماع برسند و در این فرایند انرژی بسیاری زیادی را صرف حل پازل یا معماهای دشوار می‌کنند. در عوض، برای جبران هزینه انرژی مصرفی و تجهیزات، شبکه مبلغی به عنوان پاداش به ماینرها پرداخت می‌کند. تا وقتی که حجم تراکنش‌های نیازمند تایید کم باشد، شبکه بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهد اما با افزایش کاربران و پرداخت‌های روزانه، کارمزد تراکنش‌ها نیز افزایش خواهد یافت، چون فضای هر بلاک محدود است و در زمان اوج ترافیک شبکه ، فقط آن تراکنش‌هایی تایید می‌شوند که کارمزد بالاتری پرداخت خواهند کرد.
زمانی که بیت کوین به در سال 2017 به اوج محبوبیت خود رسید و کاربران زیادی را به سمت خود جذب کرد، شبکه آن قادر به پردازش این حجم از تراکنش نبود و نمی‌توانست با این تعداد کاربر دست و پنجه نرم کند. بنابراین، مشکل مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین به راحتی در آن قابل مشاهده بود چون در بعضی بازه‌های زمانی بلاکچین بیت کوین برای انجام یک تراکنش بین 1 تا 100 دلاری حدود 37 دلار کارمزد دریافت می‌کرد. این موضوع باعث شد که بیت کوین به عنوان ارزی شناخته شود که چندان صرفه اقتصادی ندارد چون در برخی اوقات کارمزد از کل مبلغ تراکنش بیشتر می‌شود.همچنین، شما می‌توانید برای خرید بیتکوین و دیگر ارز های دیجیتال را در کافه ارز با کارمزد صفر به صورت اتوماتیک اقدام کنید.
برای مثال، فرض کنید هر روز موقع رفتن به سرکار عادت دارید که از فروشگاه محل صبحانه خریداری می‌کنید. شما با استفاده از کارت‌های بانکی می‌توانید هزینه آن را در عرض چند ثانیه پرداخت کنید. اما اگر بخواهید آن را با بیت کوین پرداخت کنید باید چند دقیقه یا اگر شبکه شلوغ باشد چند ساعت معطل بمانید! علاوه بر این، کارمزد بانکی از شما بابت پرداخت دریافت نمی‌شود اما هنگام پرداخت با بیت کوین، چند برابر مبلغ نهایی خرید، هزینه کارمزد تراکنش از حساب شما کسر خواهد شد.
کاهش سرعت تراکنش
شبکه بیت کوین که به بلاکچین معروف است از مجموعه‌ای از بلاک (Block) ساخته شده و هر بلاک حاوی گروهی از تراکنش‌ها است. بلاک چین بیتکوین به شکلی طراحی گردیده است که هر بلاک فقط می‌تواند تعداد مشخصی تراکنش را در خود جای دهد. اگر تراکنش انجام شده در این بلاک جا نشود به صف تراکنش‌های مورد انتظار موسوم به MemPool یا استخر تراکنش‌های در حال انتظار وارد می‌شود. زمان تایید تراکنش با توجه به شلوغی استخر ممکن است چند دقیقه تا چند روز طول بکشد. بهترین راه حل برای مقابله با مشکل مقیاس‌پذیری بیت کوین ، استفاده از شبکه لایتنینگ است.
شبکه لایتنینگ بیتکوین چگونه کار می‌کند؟
لایتنینگ بیت کوین یک شبکه برون زنجیره‌ای (Off-Chain) یا لایه دوم (Layer 2) است که بر روی شبکه اصلی بیت کوین فعالیت دارد. این شبکه به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون کارمزد و به صورت آنی برای دیگران بیت کوین می‌فرستند. این شبکه در اصل کانال‌های فرعی بر روی شبکه پیاده‌سازی می‌کند. این کانال‌ها در زمان شلوغی شبکه می‌توانند حجم زیادی از تراکنش‌ها را بپذیرند. با این کار شبکه بیت کوین تمام توان خود را برای پردازش تراکنش‌های مربوط به کسب و کارها و سازمان‌های بزرگ خواهد گذاشت.
در حقیقت، فلسفه پشت شبکه لایتنینگ این بوده است که تراکنش‌های خرد (Micropayments) بر روی شبکه اصلی بیت کوین اجرا نشوند تا بار ترافیکی بر روی آن کاهش یابد و فضای بیشتری برای تراکنش‌های بزرگتر مهیا باشد. کاربران با کمک لایتنینگ می‌توانند کانال‌های شخصی بین خود ایجاد کنند و هر مقدار بیتکوین که می‌خواهند را بدون کارمزد و به صورت دو طرفه (P2P) تبادل کنند. همچنین، شما می‌توانید برای خرید بیت‌کوینوخرید تترو دیگر ارز های دیجیتال را در کافه ارز با کارمزد صفر به صورت اتوماتیک اقدام کنید.
بد نیست بدانید که ساتوشی ناکاموتو نیز از یک کانال پرداختی صحبت کرده است. در واقع، ساتوشی از مبادله بیت کوین بین 2 نفر صحبت کرده است به گونه‌ای که دیگر نیاز نبود هیچ کس از آن باخبر باشد یا آن را تایید کند. البته جوزف پون و تادیوس درایا با انتشار یک وایت پیپر در سال 2016 به صورت رسمی از ایده لایتنینگ پرداه برداشتند.
مزایای لایتنینگ
همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم، شبکه لاتنینگ از راهکارهای برون زنجیره‌ای برای پردازش تراکنش‌ها استفاده می‌کند. بنابراین، اگر شبکه بتواند با موفقیت به راه خود ادامه دهد، به احتمال خیلی زیاد از بار ترافیکی شبکه اصلی بیت کوین کم خواهد شد. استفاده این شبکه از کانال‌های پرداختی دو طرفه باعث می‌شود که کاربران به صورت آنی انتقال بیتکوین را انجام دهند. یکی دیگر از مزایای لایتنینگ این است که به خاطر ارزان بودن هزینه تراکنش، شبکه لایتنینگ بهترین گزینه برای انجام پرداخت‌های خرد به شمار می‌رود.
معایب شبکه لایتنینگ
در تراکنش‌های درون زنجیره‌ای (OnChain) هر دو طرف معامله نباید آنلاین باشند. اما تراکنش‌های برون زنجیره‌ای فقط در صورتی نهایی می‌شوند که هر دو طرف انلاین بوده و در صورت آفلاین بودن دریافت‌کننده، مبلغ در کیف پول او واریز نخواهد شد. مشکل دیگری که شبکه لایتنینگ با آن دست و پنجه نرم می‌کند مربوط به حفره‌های امنیتی موجود در آن است. گردانندگان شبکه لایتنینگ باید به صورت مستمر بلاک چین بیتکوین را کنترل کنند تا در مقابل سرقت رفتن بیت کوین‌های کانال‌های پرداختی جلوگیری کنند.
این شبکه هنوز برای انتقال مبالغ بالای بیت کوین مناسب نیست. در واقع، اگر فرد فرستنده در کانال پرداختی بیتکوین کافی در کیف پول خود نداشته باشد، امکان پرداخت از طریق واسطه‌ها امکان پذیر نیست. باز و بسته کردن کانال‌های پرداختی به پرداخت‌های درون زنجیره‌ای نیاز دارد که همین موضوع هزینه و مدت زمان انجام تراکنش را افزایش می‌دهد. شبکه لایتنینگ برای برخی از فعالین کریپتوکارنسی گنگ و پیچیده است بنابراین آنها ترجیح می‌دهند از شبکه اصلی بیتکوین استفاده کنند.
کلام آخر
خیلی از مردم بیتکوین را به عنوان پول رایج پذیرفته‌اند و از آن در پرداخت‌های روزانه خود استفاده می‌کنند. مشکل اصلی بیتکوین مربوط به شبکه اصلی آن است. سرعت پایین و هزینه بالای کارمزد تراکنش‌های شبکه بیتکوین باعث شده است که خیلی از کاربران از آن استفاده نکنند. لایتنینگ نتورک به عنوان یک راه حل لایه دوم و برون زنجیره‌ای این امکان را در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا در کسری از ثانیه و بدون هزینه کارمزد با دیگران بیت کوین مبادله کنند.