اگر مفاهیم متن‌باز/آزاد بودن نرم‌افزار، از اغلب افرادی که دانش کامپیوتری دارند، پرسیده شود، خواهند گفت که نرم‌افزار آزاد/متن‌باز باید شامل کد اولیه برنامه به هر زبانی (Perl, PHP, C, C++,…) که نوشته شده، باشد و…
جهت کاربردهای محلی نیز بتوان آنرا تغییر داد. پس از آن نیز بتوان آنرا، سلسله‌مراتبی، بطور “آزاد” تکثیر نمود. البته مفاهیم رسمی “نرم‌افزار آزاد” و “نرم‌افزار متن‌باز” جنبه‌های دیگری از کاربرد نرم‌افزار و توزیع آنرا در برمی‌گیرد که در درک تفاوتهای این نوع نرم‌افزار با انواع خصوصی و تجاری‌اش بسیار کمک می‌کند.
پیشگامان متن‌باز تعریفی از نرم‌افزار متن‌باز در ۹ عبارت ارائه داده‌اند:
۱/ نرم‌افزار باید بدون نیاز به حق امتیاز یا هرگونه پرداختی برای فروش، امکان توزیع به صورت آزاد را داشته باشد.
۲/ کد منبع باید در دسترس باشد؛ اگر توزیع نرم‌افزار شامل کد منبع نیست، برنامه‌نویس باید بتواند نرم‌افزار را به‌راحتی پیدا کند، تا امکان تغییر آنرا داشته باشد. (برای مثال از یک صفحه‌ی وب، قابل download باشد)
۳/ اعمال تغییرات و کارهای بعدی روی برنامه امکان‌پذیر باشد و این برنامه‌های جدید را باید بتوان تحت همان شرایط برنامه‌ی اولیه و نرم‌افزار اصلی تکثیر کرد.
۴/ نگهداری تمامیت کد منبع اولیه، چه با نیاز به تغییر جهت توزیع به عنوان فایلهای وصله‌ای، و چه با نیاز به وجود نگارشهای متفاوت، ممکن باشد.
۵/ هیچگونه تبعیض و تمایزی بین اشخاص و گروهها وجود نداشته باشد.
۶/ هیچگونه تبعیض و تمایزی بین هر فعالیتی که در راستای نرم‌افزار انجام می‌گیرد، وجود نداشته باشد.
۷/ اجازه‌نامه باید به هر کسی که یک کپی از برنامه را دریافت می‌کند، نیز اختصاص یابد؛ بدون اینکه آنها نیاز به توافق و هماهنگی با اجازه‌نامه‌ی دیگری داشته باشند.
۸/ اجازه‌نامه نباید به محصول یا توزیع خاصی اختصاص داشته باشد.
۹/ اجازه‌نامه، نباید به دیگر نرم‌افزارهایی که در طول پروژه‌ی مجوزگرفته‌ی جاری، توزیع و تکثیر شده‌اند، تعلق بگیرد.
OSI فهرستی از اجازه‌نامه‌های مصوب را در سایت http://www.opensource.org/license دارد. در سپتامبر سال ۲۰۰۳، OSI فهرست حدود ۴۵ مجوز متن‌باز وFSF، ۵۶ مجوز آزاد را منتشر کردند. اغلب اینها، مثلاً GNUGPL و GNU Library یا LGPL در هر دو لیست وجود داشتند. GPL/LGPL محبوب‌ترین اجازه‌نامه‌های نرم‌افزارهای متن‌باز/آزاد هستند.
مزایا و ریسکهای نرم‌افزارهای متن‌باز
نرم‌افزارهای آزاد از نظر کاربر مزایایی دارند. عدم وابستگی به فروشنده، امکان برطرف کردن اشکالات در محل، امکان افزودن امکانات جدید مورد نیاز کاربر، آزادی و نیز کسب درآمد از کار دیگران(!) از جمله‌ی این مزایا می‌باشند. از نظر تولید کننده نیز مزایای متعددی می‌توان برشمرد. از جمله اینکه برنامه در دسترس عده بیشتری قرار می‌گیرد، اشکالات برنامه سریعتر پیدا می‌شود، برنامه به سرعت بهتر و بهتر می‌شود، تولید کننده بهتر می‌تواند تواناییهای خود را نشان دهد؛ همچنین سایر آزادیهایی که به تولیدکنندگان این نرم‌افزارها داده می‌شود از جمله‌ی این مزایا می‌باشند.
استفاده مجدد از کد، زمان تولید و توسعه را کاهش می‌دهد و نتایجی قابل پیش‌بینی فراهم می‌آورد. با دسترسی به کد منبع، عمر سیستمهای متن‌باز و ارتقای آنها به طور نامتناهی قابل افزایش است. ویژگیهای کیفی و ریسکهایی که در پروژه‌های متن‌باز وجود دارد، به شرح زیر است:
· قابلیت سفارشی کردن
· قابلیت استفاده از نرم‌افزار/ اعتبار
· قابلیتهای عملیاتی
· توازن
· انعطاف‌پذیری
· عمر
· کارایی
· کیفیت سرویس و پشتیبانی
· امنیت
· سهولت مدیریت/ سطح دشواری
· ریسک در تقسیم پروژه به بخشهای کوچکتر
· قابلیت استفاده از برنامه‌های کاربرد
هزینه‌ها
در پروژه‌های متن‌باز هزینه‌ها در دو بخش هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم پخش می‌شوند. هزینه‌های مستقیم عبارتند از:
سخت‌افزار و نرم‌افزار
نرم‌افزار: قیمت خرید
ارتقاء و دیگر عوامل اضافی
پرداخت جهت گرفتن اجازه‌نامه
سخت‌افزار: قیمت خرید
ارتقاء و دیگر عوامل اضافی
هزینه‌های پشتیبانی
داخلی: نصب و راه‌اندازی
نگهداری
رفع اشکالات
ابزار پشتیبانی (کتاب، CD، …)
خارجی: نصب و راه‌اندازی
نگهداری
رفع اشکالات
هزینه‌های کارمندان
· مدیریت پروژه
· تولید/ مهندسی سیستم‌ها
· راهبری سیستم‌ها: مدیریت خرید
· سایر مدیریتها
· آموزش
هزینه‌های غیرمستقیم عبارت است از:
هزینه‌های پشتیبانی
· پشتیبانی کلی سیستم
· آموزشهای اتفاقی
· آموزشهای رسمی
· تولید برنامه‌های کاربرد
منبع: itc.itmavara.com