پهنای باند چه چیزی هست و چه چیزی نیست؟

همه ما به صورت روزانه کاربر اینترنت هستیم. هر زمانی هم ممکن است بسته اینترنتی ما تمام شود و دلیل آن را ندانیم. از طرفی هم ممکن است به دنبال خرید بسته‌های اینترنت باشیم و با مفاهیمی مختلفی روبرو شویم که معنای بعضی از آن‌ها را ندانیم.

مگابیت بر ثانیه، پهنای باند و اصطلاحات دیگری که آنها را شنیده‌ایم، اما تعریف روشنی از این اصطلاحات نداریم.

مقالۀ امروز ما به مفهوم پهنای باند اختصاص دارد. در این مقاله یاد می‌گیریم که:

• پهنای باند چیست؟
• پهنای باند چه‌کار می‌کند؟
• پهنای باند و سرعت چه فرقی با هم دارند؟
• واحد اندازه‌گیری پهنای باند چیست؟
• انواع پهنای باند چیست؟
• کدام پهنای باند اینترنت مناسب من است؟

برای شروع، بیایید تعریف پهنای باند را با هم مرور کنیم.

پهنای باند چیست؟

 به زبان ساده، پهنای باند بیشترین مقدار داده باینری (از نوع 0 و1) است که طی زمان مشخص، در شبکه از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال پیدا می‌کند. 

به عبارت دیگر، پهنای باند یا  Bandwidth به ظرفیت انتقال داده روی شبکه اشاره دارد و عامل مهمی در تعیین کیفیت و سرعت یک شبکه است.

مثال زیر را که بخوانید، به‌خوبی متوجه مفهم پهنای باند می‌شوید.

یک لوله آب را در نظر بگیرید که مقدار مشخصی آب از آن خارج می‌شود. جریان فعلی آب پهنای باند حال حاضر را نشان می‌دهد. هرچقدر شیر آب را بیشتر باز کنیم جریان بیشتری از لوله عبور خواهد کرد و در مقابل هرچقدر شیر آب را بیشتر ببندیم، مقدار کمتری آب در هر لحظه خارج خواهد شد.

حداکثر میزان خروجی آب از لوله نشان دهنده نرخ پهنای باند است. تصویر زیر به‌خوبی این مثال را نشان می‌دهد. 👇

پهنای باند چه کار می‌کند؟

برای درک چگونگی کارکرد پهنای باند، یک مثال دیگر می‌آوریم.

یک بزرگراه را در نظر بگیرید که اتومبیل‌ها در حال عبور از آن هستند. هر کدام از این اتومبیل‌ها، حامل مقداری بار است. حالا هرچقدر که تعداد لاین‌های این بزرگراه بیشتر باشد، در لحظه تعداد بیشتری اتومبیل می‌تواند عبور کند و خب بار بیشتری هم جابجا می‌شود.

حالا فرض کنید که هر لاین بزرگراه معادل یک مگابیت بر ثانیه (1Mbps) است (یعنی در هر ثانیه 1 مگابیت داده می‌تواند رد شود). شما هم با ماشین‌تان در حال بارگیری بسته‌ای هستید که اندازه آن 5 مگابیت است. اگر بزرگراه شما تنها یک لاین برای عبور داشته باشد، 5 بار طول می‌کشد تا بسته‌ای که گفتیم را بارگیری و منتقل کنید. این کار 5 ثانیه زمان از شما می‌گیرد.

در حالت دیگری، اگر تعداد لاین‌های بزرگراه شما 5 تا باشد، 5 تا اتومبیل که هرکدام حاوی 1 مگابیت اطلاعات است، می‌تواند در لحظه عبور کند. به این ترتیب، بسته 5 مگابیتی شما، تنها در 1 ثانیه منتقل می‌شود.

همانطور که در تصویر بالا پیداست، وقتی پهنای باند بیشتری دارید، طی یک زمان مشخص، مقدار بیشتری داده بین مبدا و مقصد منتقل خواهد شد.

معمولاً خیلی‌ها مفهوم پهنای باند را با سرعت یکسان می‌دانند؛ در صورتی که اینطور نیست!

پهنای باند و سرعت چه فرقی با هم دارند؟

اگر یادتان باشد، گفتیم که پهنای باند یعنی بیشترین مقدار داده‌ای که طی زمان مشخص، در شبکه از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال پیدا می‌کند. یعنی اگر ما بتوانیم در 1 ثانیه 5 تا داده انتقال بدهیم، پهنای باندمان 5 است و اگر بتوانیم 2 داده را در 1 ثانیه انتقال دهیم، پهنای باندمان 2 است.

اینجا باید دقت کنید که سرعت انتقال یک داده، ربطی به کم یا زیاد بودن پهنای باند ندارد. یعنی اگر ما همچنان 5 داده را بتوانیم انتقال دهیم، ولی به جای 1 ثانیه، 2 ثانیه زمان صرف انتقال هر داده شود، سرعتمان کند می‌شود! برای اینکه بهتر متوجه شوید، یک بار دیگر به مثال شیر آب برگردیم. عکس زیر را ببینید.

با نگاهی به عکس بالا متوجه تفاوت سرعت و پهنای باند می‌شوید. دقت کنید که حتی اگر سرعت اینترنت بالا باشد، ولی پهنای باند کم باشد، ترافیک در مسیر ایجاد شده و آب کمتری از لوله خارج می‌شود. برای اینکه نرخ انتقال داده در شبکه بالا برود، هم باید سرعت اینترنت بالا باشد و هم پهنای باند.

تفاوت پهنای باند و ترافیک چیست؟

یکی دیگر از اصطلاحاتی که خیلی وقت‌ها اشتباهی به‌جای پهنای باند استفاده می‌شود، ترافیک است. ترافیک یعنی چه؟

پهنای باند حداکثر ظرفیت داده‌ای بود که می‌توانست عبور کند؛ حالا اگر شما از شرکتی اینترنت تهیه کنید، از این حداکثر ظرفیت، مجاز هستید که فقط مقدار معینی را استفاده کنید. به این مقدار مجاز ترافیک گفته می‌شود. برگردیم به همان مثال ماشین و بزرگراه.

اگر 5 تا باند برای حرکت ماشین داشته باشیم و فقط 3 ماشین در ثانیه اجازه عبور داشته باشند، پهنای باند و ترافیک شما چقدر است؟

آفرین. پهنای باند همان 5 ماشین در ثانیه و ترافیک 3 مگابیت است.

اگر هنوز سوالی در این رابطه دارید، در بخش نظرات مطرح کنید. در بخش بعدی مقاله، درباره نحوه اندازه پهنای باند صحبت خواهیم کرد.

پهنای باند چطور اندازه‌گیری می‌شود؟

پهنای باند را معمولاً با واحد بیت بر ثانیه (bit per second) اندازه می‌گیرند. بیت بر ثانیه نشان می‌دهد که در یک ثانیه چند بیت اطلاعات دیجیتالی (از نوع صفر و یک) منتقل می‌شود. در ابعاد بزرگتر، از واحد مگابیت بر ثانیه (Mbps) و (Kbps) هم استفاده می‌شود. دقت کنید که از کیلوبیت بر ثانیه، معادل 1024 بیت بر ثانیه است.

توجه: برای اندازه‌گیری سرعت اینترنت (یا همان سرعت دانلود و آپلود)، از واحد بایت بر ثانیه (B/s) استفاده می‌شود. هر بایت معادل 8 بیت است.

حالا به نظرتان اگر سرعت اینترنت 100 بایت بر ثانیه (B/s) باشد، پهنای باند چقدر است؟

جواب: 800 بیت بر ثانیه (b/s).

خب، برویم که کمی هم درباره انواع پهنای باند بخوانیم.

با انواع پهنای باند آشنا شوید

هنگام تهیه خدمات اینترنت، به احتمال زیاد با 2 نوع مختلف پهنای باند روبرو شوید: پهنای باند اختصاصی و پهنای باند اشتراکی.

پهنای باند اختصاصی (Dedicated Bandwith)

در مدل اختصاصی، کل پهنای باند به یک کاربر اختصاص داده می‌شود و قطعی ارتباط در این سرویس بسیار کم اتفاق می‌افتد. این سرویس بیشتر برای سازمان‌ها و ارگان‌های بزرگ کاربرد دارد که در حال ردوبدل کردن حجم بسیار بالایی از اطلاعات هستند.

پهنای باند اشتراکی (Shared Bandwith)

در مدل اشتراکی، پهنای باند میان چند مشترک توزیع می‌شود؛ برای همین سرعت اینترنت کاهش پیدا می‌کند و احتمال قطعی بیشتر است. مثلاً اگر 100 کاربر همزمان در حال دانلود فایل باشند، در پهنای باند ترافیک ایجاد شده و سرعت اینترنت کم می‌شود.

چه نوع پهنای باندی برای من مناسب است؟

برای خرید پهنای باند اختصاصی، هزینه بیشتری باید بپردازید؛ پس بهتر است قبل از هر حرکتی، با مواردی که در ادامه آورده‌ایم، آشنا شوید و به آن‌ها فکر کنید.

تعداد کاربران شبکه

هر چقدر تعداد کاربران شبکه بیشتر باشد، ترافیک ایجاد شده در باندهای شبکه هم بیشتر می‌شود. حتماً خودتان تا الان این تجربه را داشته‌اید که وقتی یک نفر در خانه در حال دانلود فیلم است، سرعت اینترنت برای شما هم کاهش پیدا می‌کند.

با این حساب، اگر سازمانی با تعداد کاربران زیاد باشید، برای اینکه در حین آپلود و دانلود فایل سرعت شبکه اینترنت افت نکند، به پهنای باند اختصاصی نیاز پیدا می‌کنید.

نوع استفاده کاربران

اگر فعالیت کاربران تنها به ارسال و دریافت ایمیل محدود می‌شود، طبیعتاً نیاز به پهنای باندی زیادی نخواهید داشت. اما در صورتی که فعالیتی مثل آپلود و دانلود فایل‌های پرحجم دارید، پهنای باند بیشتری لازم‌تان می‌شود.

میزان بودجه

خب، آخرین موردی که باید حواستان به آن باشد، هزینه است! شما باید به صورت ماهانه یا سالانه، مبلغی را برای پهنای باندتان پرداخت کنید. پس در بودجه‌بندی‌هایتان به آن دقت کنید و متناسب با بودجه خود پهنای باند مناسب را انتخاب کنید.

پایان

در این مقاله سعی کردیم تا آشنایی کلی خوبی با مفهوم پهنای باند ایجاد کنیم. اگر هنوز سوالی دارید، حتماً بپرسید. درصورتی‌که اصطلاحات و مفاهیم دیگری هم ذهنتان را درگیر کرده، در بخش نظرات را بگویید، تا در مقالات بعدی ایران‌سرور به آن‌ها بپردازیم.

***

سوالات متداول

تفاوت پهنای باند و سرعت اینترنت چیست؟

دقت کنید که سرعت انتقال یک داده، ربطی به کم یا زیاد بودن پهنای باند ندارد. یعنی اگر ما همچنان ۵ داده را بتوانیم انتقال دهیم، ولی به جای ۱ ثانیه، ۲ ثانیه زمان صرف انتقال هر داده شود، سرعتمان کند می‌شود! برای درک راحت‌تر موضوع، حتماً مثال‌های این مقاله را بخوانید.

پهنای باند اشتراکی چیست؟

در مدل اشتراکی، پهنای باند میان چند مشترک توزیع می‌شود؛ برای همین سرعت اینترنت کاهش پیدا می‌کند و احتمال قطعی بیشتر است. مثلاً اگر ۱۰۰ کاربر همزمان در حال دانلود فایل باشند، در پهنای باند ترافیک ایجاد شده و سرعت اینترنت کم می‌شود.