در سال جدید با توجه به نرخ رشد اقتصادی که در بازارهای جهانی برای حضور ایران متصور هستند، راه‌هایی که برای ایران وجود دارد تا در بازارهای جهانی حضور یابد شامل ۳ رکن اساسی است و برای حضور بهتر و کشف بازارهای جدید در عرصه تجارت بین‌المللی ایران باید این ارکان را رعایت کند.
رکن نخست حضور ایران در بازارهای جهانی بحث نشان(برند)سازی است که از مهم‌ترین ارکان تجارت جهانی به شمار می‌رود. همچنین نشان(برند)های ایرانی باید ثابت کنند که دارای کیفیت مناسبی بوده و قابل اعتماد هستند.
در گذشته در حوزه حضور دائم در بازارهای بین‌المللی تجربه چندان خوبی نداشته‌ایم. زمانی در بازار کشورهای افغانستان، عراق، تاجیکستان و بسیاری از کشورهای فارسی‌زبان و کشورهای منطقه‌ای حضور به مراتب پررنگ‌تری داشتیم اما متاسفانه به‌دلیل رعایت نکردن فاکتور نشان(برند)سازی و کیفیت و اهمیت نشان(برند) که یکی از ارکان موفقیت در بازارهای بین‌المللی است سهم بزرگی را در این بازارها از دست داده‌ایم.
کالاهای صادراتی کشور به دلیل نداشتن کیفیت لازم بازارهای خود را در جهان از دست دادند. در گذشته حتی در کشورهای موفق اروپایی نیز صادرات بسیار خوبی داشته‌ایم، به‌عنوان نمونه ایران در کشور اتریش حضور فعالی داشت و کالاهایی مانند خشکبار و کشمش ایرانی در بازارهای اروپایی حرفی برای گفتن داشتند اما تنها یک‌بار کافی بود که کالا دارای کیفیت مطلوب نباشد، ضایعات در کالا وجود داشته باشد و یا کالا، با کیفیتی متفاوت عرضه شود تا بازارهای بین‌المللی را از دست بدهد.
رکن دوم تعهد به سفارشات خارجی در بازارهای بین‌المللی است. به این معنا که کشور صادرکننده اگر می‌خواهد در بازارهای جهانی حضور داشته باشد متعهد باشد که همان کالاهایی که خریدار سفارش داده است را عرضه کند. متاسفانه به دلیل اینکه ما در کشور لیست سیاه صادراتی نداریم و صادرکنندگان را مجاب نمی‌کنیم که به منظور حفظ نشان(برند)های ایرانی در دنیا موظف بوده و تعهد داشته باشند محصولات ایرانی را با کیفیت مناسب و مطلوبی عرضه کنند، نبود کیفیت مناسب موجب شده که صادرکنندگان ایرانی پس از مدتی حضور در بازارهای جهانی این بازارها را از دست بدهند و در این بازارها به‌طور مقطعی فعالیت کنند، صادرکنندگان ایرانی ممکن است تا مدتی سود مناسبی از حضور خود در بازارهای جهانی کسب کنند اما به دلیل رعایت نکردن شاخص‌های جهانی سهم خود را در بازارهای بین‌المللی از دست می‌دهند چراکه تعهد به تحویل کالای خریداری شده در بازارهای جهانی با کیفیت مطلوب ندارند. سازمان‌های دولتی و اتاق‌های بازرگانی در این حوزه باید نظارت بیشتری داشته باشند و صادرکنندگان خاطی را وارد لیست سیاه کنند.
سومین رکن حضور ایران در تجارت جهانی آن است که ما منبع‌یابی مناسبی در حوزه تجارت جهانی نداریم. در تمامی دنیا تحقیقاتی به منظور کشف بازارهای جدید در سطح بین‌المللی انجام می‌شود. به‌طور معمول کشورهای فعال در تجارت جهانی افراد و نیروهایی در کشورهای دیگر دارند که بازار کشورها را رصد می‌کنند.
به عنوان نمونه کشور ترکیه به طور مرتب توسط بازاریابان تجاری خود به رصد کردن کشور ما می‌پردازد. اگر امروز در کشور ما تخم‌مرغ کمیاب شود ترکیه‌ای‌ها به سرعت بررسی می‌کنند که چگونه می‌توانند تخم‌مرغ را وارد ایران کرده و چگونه آن را حمل‌ونقل و در بازارهای ایران عرضه کنند. بسیاری از رایزنان بازرگانی ما که وظیفه مدیریت و هدایت هیات‌های تجاری ما را در بازار جهانی دارند، تنها حکم یک مترجم را دارند و هیچ‌گونه تحلیل دقیقی از بازار کشورهای مقصد ارائه نمی‌دهند. البته رایزنان موفق و مطلعی نیز در بازارهای جهانی داریم اما به‌طور کلی مرجعی که به تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی برای کشف بازارهای بین‌المللی تحلیل ارائه داده و بازارها را رصد کرده و بتواند ظرفیت بازارهای جهانی برای حضور ایران را به سرعت در اختیار تاجران ایرانی قرار دهد وجود ندارد. تمام مسئولیت بر عهده بازرگانان ایرانی بوده و موجب شده نتوانیم تحلیل مناسبی از شرایط بازارهای جهانی داشته باشیم.
تحلیل‌های آماری ما از شرایط بازار معطوف به کالاهای اساسی مانند قیمت طلا، فولاد و مانند آن است. در حالی که ما می‌توانیم در بسیاری از محصولات جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم. به‌عنوان نمونه ایران به‌عنوان یکی از موفق‌ترین تولیدکنندگان لوله در دنیا می‌تواند مطرح باشد اما به دلیل ناتوانی در کشف بازارهای جهانی لوله‌های آب و گاز به تولیدکنندگانی بسیار نازل‌تر از ایرانی‌ها واگذار شده است.
حضور در تجارت جهانی جز با حمایت دولت، اتاق بازرگانی و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت امکان‌پذیر نیست. دولت باید از بخش خصوصی حمایت کند. بسیاری از سفرهای هیات‌های تجاری که به همراه مسئولان انجام می‌شود به حدی کوتاه است که منجر به تجارت نمی‌شود. باید در سراسر دنیا پایگاه‌ها و اندیشکده‌های تجاری ایجاد کنیم که روی بازارهای جهانی مطالعه کرده و آنها را رصد کنند.
رعایت این ۳ رکن می‌تواند به حضور ایران در بازارهای جهانی کمک کند و رعایت نکردن این ارکان موجب از دست رفتن بازارهای جهانی می‌شود. امروزه بسیاری از تحلیلگران معتقدند که در حوزه اقتصاد، بازرگانی خارجی می‌تواند کمک موثری باشد.
آنوش رحام – تحلیلگر امور گمرکی و تجارت جهانی